ప్రకృతికి ‘సూక్ష్మ’ సాయం!

కంటికి కనిపించకపోవచ్చు కానీ సూక్ష్మక్రిములు చాలా తెలివైనవి. మహా మొండి ఘటాలు కూడా. ప్రతికూల పరిస్థితులనైనా అనువుగా మలిచేసుకుంటాయి. ప్లాస్టిక్‌ను ‘తినే’ బ్యాక్టీరియా ఇలాంటిదే. ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాల నుంచి పూర్తిగా కాపాడలేకపోయినా కాలుష్య నివారణకివి కొత్త దారులు చూపుతున్నాయి. ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాలను మరింత త్వరగా విచ్ఛిన్నం చేసే ఎంజైమ్‌ల ఆవిష్కరణ ఇలాంటి ప్రయత్నమే.
ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాలు పర్యావరణానికి పెను ముప్పుగా పరిణమిస్తున్నాయి. పల్లె, పట్టణమనే తేడా లేదు. ప్లాస్టిక్‌ సర్వాంతర్యామిలా విస్తరించింది. ఎక్కడ చూసినా వాడి పారేసిన ప్లాస్టిక్‌ గ్లాస్లులు, సంచులే. వీటి మూలంగా సముద్రాలకు సముద్రాలే ప్లాస్టిక్‌ చెత్త కుప్పల్లా మారిపోతున్నాయి. ఇదిలాగే కొనసాగితే 2040 నాటికి ఏటా 2.9కోట్ల మెట్రిక్‌ టన్నుల ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాలు సముద్రాల్లోకి చేరుకుంటాయని అంచనా. అంటే మన భూమ్మీద మొత్తం సముద్ర తీరంలో ప్రతి మీటరుకు 50 కిలోల ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాలు పోగుపడతాయన్నమాట. శాస్త్రవేత్తలు, పర్యావరణ ప్రేమికులందరినీ కలవర పెడుతోంది ఇదే. దీన్నుంచి బయటపడటానికి ప్రయత్నాలూ సాగుతున్నాయి. ప్లాస్టిక్‌ భూతానికి ఏకైక పరిష్కారమంటూ ఏదీ లేదు. కానీ ప్లాస్టిక్‌ను తిరిగి వినియోగించుకుంటే కొంతవరకైనా పర్యావరణానికి మేలు చేయొచ్చు. పునర్వినియోగంతో ప్లాస్టిక్‌ కాలుష్యాన్ని 31-45% వరకూ తగ్గించుకోవచ్చు. నిజానికి వ్యర్థాలతో కొత్త ప్లాస్టిక్‌ను తయారుచేయటం ఇప్పటికే సాగుతోంది. కాకపోతే ఇందుకోసం పెట్రోల్‌ వంటి శిలాజ ఇంధనాల వాడకం తప్పనిసరి. ఇదీ ఎంతో కొంత కాలుష్యానికి దారితీసేదే. సహజ సిద్ధంగా ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాలను పునర్వినియోగించుకునేలా మార్చగలిగితే? ఇలాంటి ఆలోచనతో పుట్టుకొచ్చినవే పెట్‌ బాటిళ్లను తినే ‘ఎంజైమ్‌’లు! వీటికి ప్రేరణ మన కంటికి కనిపించని సూక్ష్మక్రిములే.
ప్లాస్టిక్‌నూ భక్షిస్తాయి!
ఒకసారి వాడి పారేసే పెట్‌ బాటిళ్ల తయారీలో ప్రధానంగా పాలిఇథిలిన్‌ టెరెథాలేట్‌ (పెట్‌) అనే థర్మోప్లాస్టిక్‌ పదార్థాన్ని వాడుతుంటారు. ఇవి చాలా సంక్లిష్టమైన పాలిమర్లు. పొడవైన, పలు వరసల గొలుసుకట్టు అణువులతో కూడిన ఇవి నీటిలో ఏమాత్రం కరగవు. సహజసిద్ధంగా క్షీణించటానికి వందల ఏళ్లు పడుతుంది. ఇంతటి కఠినమైన ప్లాస్టిక్‌నూ ఇడోనెలా సకేయ్‌న్సిస్‌ 201-ఎఫ్‌6 అనే బ్యాక్టీరియా తినేసి, జీర్ణం చేసుకుంటుండటం విశేషం. ఇది విడుదల చేసే పెటేజ్‌ అనే ఎంజైమ్‌ ప్లాస్టిక్‌ పదార్థాల రసాయన బంధాలను విచ్ఛిన్నం చేస్తుంది. దీంతో అవి చిన్న చిన్న అణువులుగా విడిపోతాయి. అప్పుడు బ్యాక్టీరియా దీన్ని తినేసి, ప్లాస్టిక్‌లోని కార్బన్‌ను శక్తిగా మార్చుకుంటుంది. ఇదే శాస్త్రవేత్తలను ఆలోచింపజేసింది. దీని స్ఫూర్తితోనే యూనివర్సిటీ ఆఫ్‌ పోర్ట్స్‌మౌత్‌ శాస్త్రవేత్తలు పెటేజ్‌ అనే ఎంజైమ్‌ను కృత్రిమంగా సృష్టించారు. ఇది పాలిఇథిలిన్‌ టెరెథాలేట్‌ను దాని మూలకాల స్థాయిలోకి విడగొడుతుంది. ఫలితంగా తేలికగా, వేగంగా పునర్వినియోగించుకోవటానికి వీలవుతుంది. శాస్త్రవేత్తలు అంతటితోనే ఆగలేదు. ఇడోనెలా సకేయ్‌న్సిస్‌ 201-ఎఫ్‌6 బ్యాక్టీరియాలో మెటేజ్‌ అనే మరో ఎంజైమ్‌నూ గుర్తించారు. ఇదీ ప్లాస్టిక్‌ విచ్ఛిన్నం కావటానికి తోడ్పడుతుండటం గమనార్హం. అందుకే తాజాగా పెటేజ్‌, మెటేజ్‌ రెండింటినీ కలిపి ‘మహా’ ఎంజైమ్‌ను రూపొందించారు. ఇది 6 రెట్లు ఎక్కువ వేగంగా ప్లాస్టిక్‌ను విచ్ఛిన్నం చేస్తుండటం శాస్త్రవేత్తలకే ఆశ్చర్యం కలిగించింది. ఇప్పుడప్పుడే వాణిజ్యపరంగా అందుబాటులోకి రాకపోయినా ప్లాస్టిక్‌ కాలుష్యాన్ని తగ్గించటానికి మున్ముందు ఎంతగానో ఉపయోగపడగలదని భావిస్తున్నారు. శాస్త్రవేత్తల ప్రయోగాలన్నీ భావి తరాల బాగు కోసమే కదా.

మరెన్నో ఉన్నాయి..

* ఎగ్జిగుయోబ్యాక్టీరియం సిబిరికమ్‌ తరగతికి చెందిన డీఆర్‌11, ఎగ్జిగుయోబ్యాక్టీరియం అండే తరగతికి చెందిన డీఆర్‌14 అనే సూక్ష్మక్రిములూ ప్లాస్టిక్‌ను తింటాయి. ఈ విషయాన్ని మనదేశానికి చెందిన శివ్‌ నాడర్‌ యూనివర్సిటీ పరిశోధకులే గుర్తించారు.
* కందిరీగ తుట్టెల్లో నివసించే లక్కపురుగు లార్వా సైతం సహజసిద్ధంగా ప్లాస్టిక్‌ను విచ్ఛిన్నం చేయగలదు. లక్క సైతం ఒక రకం పాలిమర్‌ పదార్థమే. లక్కపురుగు పేగుల్లోని బ్యాక్టీరియా దీన్ని బాగా జీర్ణం చేసుకోగలదు.
* మీల్‌వార్మ్‌ బీటిల్‌ లార్వా దశలో ఉన్నప్పుడు తన పేగుల్లోని బ్యాక్టీరియా సాయంతో ప్లాస్టిక్‌నూ అరిగించుకుంటుంది. సుమారు 4వేల లార్వా పురుగులు ఒక వారంలో ఒక ప్లాస్టిక్‌ కప్పును లాగించేయగలవు.

Tags :