భలేడియం

మీకు తెలిసిన విలువైన లోహాలేంటీ?
అని ఎవరైనా అడిగితే... బంగారం, వెండి అని చెప్పేస్తారు కదూ... ఆ జాబితాలో నేనూ ఉన్నానంటూ మన పేజీలోకి వచ్చేసింది పలేడియం...
ఇంతకీ ఇదేంటీ? దీని సంగతులేంటీ?
గబగబా చదివేయండి!

* నా పరిచయం!

* పలేడియం. ఈ పేరు ఎప్పుడూ వినలేదే అనుకుంటున్నారా? నేనూ ఒక రసాయన మూలకాన్నే. నా పరమాణు సంఖ్య 46. నన్ను ్ప్ట  అనే సంకేతంతో సూచిస్తారు.
* నేనో అరుదైన ప్రకాశవంతమైన వెండి తెలుపు లోహాన్ని. నాకు తీగలుగా, రేకులుగా సాగే మెత్తని గుణం ఉంది.
* ఎంతకాలం వాతావరణానికి గురి చేసినా సాధారణ ఉష్ణోగ్రతల దగ్గర నా మెరుపు తగ్గదు.
* నన్ను 1803లో రసాయన శాస్త్రవేత్త విలియం హైడ్‌ వూలస్టాన్‌ గుర్తించాడు.
* నత్రికామ్లం, హైడ్రోక్లోరికామ్లం మిశ్రమంలో ప్లాటినమ్‌ను కరిగించినప్పుడు ప్లాటినమ్‌ పూర్తిగా క్షీణించి ఆ మిశ్రమ ఆమ్లాలలో మరొక లోహం మిగిలిపోవడం గుర్తించారు. అదే నేనన్నమాట. ప్లాటినమ్‌, రోడియం, రుథీనియమ్‌, ఇరిడియమ్‌, ఓస్‌మియమ్‌ మూలకాలతో పాటు నన్నూ ప్లాటినమ్‌ వర్గపు లోహాలుగా పిలుస్తారు.

* ఎక్కడి నుంచి లభిస్తానంటే...

* ప్రకృతిలో నేను విడిగా లభిస్తుంటా. పారిశ్రామికంగా నికెల్‌, రాగి ఖనిజాల నుంచి నన్ను ఉత్పత్తి చేస్తారు. అంతేకాదు రాగి, జింక్‌ల శుద్ధి ప్రక్రియల్లో కూడా సహ ఉత్పత్తి రూపంలో (బైప్రోడక్టు) వస్తుంటా.

* బ్రెజిల్‌లో లోహ రూపంలో దొరుకుతుంటా. కానీ ఎక్కువగా సల్ఫైడ్‌ ఖనిజాలైన బ్రాగైట్‌లో బాగా లభిస్తుంటా.

* ప్రపంచంలో ఉత్పత్తి అవుతున్న నా లోహంలో నలభై శాతం రష్యా, దక్షిణాఫ్రికాలు ఉత్పత్తి చేస్తున్నాయి.

* నా వల్ల లాభాలు...

* ఆభరణాల తయారీలో ప్లాటినమ్‌కు బదులుగా నన్ను, నా మిశ్రమ లోహాలను ఉపయోగిస్తారు.
* విద్యుత్‌ సంధానాల్లో, అలంకరణల్లో సాగగొట్టి తయారు చేసిన నా లోహపు రేకులను వినియోగిస్తారు.
* బంగారంతో స్వల్ప పరిమాణంలో నన్నూ కలిపి తయారు చేసిన మిశ్రమలోహం అత్యుత్తమమైన తెల్ల బంగారంగా కనిపిస్తుంది.
* దంత చికిత్సల్లో నా మిశ్రమ లోహాలను ఉపయోగిస్తారు.
* వాహనాల్లో రోడియంతో కలిపి నన్ను కెటాలిటిక్‌ కన్వర్టర్లుగా ఉపయోగిస్తారు. వాహనాల్లో ఎగ్జాస్టు గొట్టాల్లో ఉండే నేను వాహనాల నుంచి విడుదలయ్యే కాలుష్య పదార్థాలైన హైడ్రోకార్బన్‌, కార్బన్‌మోనాక్సైడ్‌, నైట్రోజన్‌ ఆక్సైడ్‌లను నిరపాయకరమైన నీరు, కార్బన్‌డైఆక్సైడ్‌, నైట్రోజన్‌లుగా మార్చి బయటకు పంపుతుంటా.
* ఎలక్ట్రానిక్‌ ప్రింటెడ్‌ వలయాల తయారీలోనూ నన్ను పూతగా వినియోగిస్తారు. ఎలక్ట్రానిక్స్‌, పురాతన ఛాయాచిత్ర పరికరాల్లో, నాణాల్లో, నీటిని శుద్ధి చేసే పరికరాల్లోనూ ఉపయోగిస్తున్నారు.

* నా ప్రత్యేకతలు!

* నేను ఆక్సిజన్‌తో చర్యలో పాల్గొనను. అందుకే ఆభరణాల్లో మెరుపు తగ్గని లోహంగా నాకెంతో ప్రాముఖ్యం ఉంది.
* నా ఘన పరిమాణానికి 900 రెట్లు మించి హైడ్రోజన్‌ను పీల్చుకోగలను. అందుకే హైడ్రోజన్‌ను నిల్వ చేసుకునేందుకు నన్ను ఒక పరిపూర్ణమైన పాత్రగా ఉపయోగిస్తారు.
* జీవశాస్త్రప్రకారం చర్యలో పాల్గొనను. అందుకే ఆభరణాల తయారీలో ఇతర ఖరీదైన లోహాలతో పాటు నన్నూ ఉపయోగిస్తారు. నా ఆభరణాలు ధరించిన వారికి ఏవిధమైన అలర్జీరాదు.
* ప్రపంచంలో ఉత్పత్తి అవుతున్న నా లోహంలో దాదాపు సగభాగం కెటాలిటిక్‌ కన్వర్టర్ల తయారీకి వాడుతున్నారు.
* 1939 నుంచి ఆభరణ తయారీదారులు ప్లాటినమ్‌కు బదులుగా నన్ను ఉపయోగించి తెల్లబంగారం సృష్టిస్తున్నారు.
* ప్లాటినమ్‌ వర్గపు లోహాల్లో నేను చాలా చురుకుగా రసాయన చర్యల్లో పాల్గొంటా.
* ఫాస్ఫరస్‌, ఆర్సెనిక్‌, ఆంటిమనీ, సిలికాన్‌, సల్ఫర్‌ వంటి అలోహాలతో చర్యపొంది సమ్మేళన పదార్థాలు ఏర్పరుస్తుంటా.
* పలేడియం ముందు బంగారం, వెండి దిగదుడుపే అని మీరంతా అనుకుంటుంటే నాకు చాలా సంతోషంగా ఉంటుంది.

- డాక్టర్‌ సి.వి. సర్వేశ్వర శర్మ