డ్రస్ కోడ్.. ఎక్కడెక్కడ ఎలా?

బిహార్‌ కళాశాల జడ నిబంధన కొత్తగా ఉన్నా.. గతంలోనూ దేశవ్యాప్తంగా పలు డ్రస్‌ కోడ్‌ వివాదాలు వైరలయ్యాయి. 

* ఫ్యాషనబుల్‌ దుస్తుల వల్లే అమ్మాయిలపై అఘాయిత్యాలు పెరుగుతున్నాయన్న ఉద్దేశంతో 2019లో హైదరాబాద్‌ బేగంపేటలోని సెయింట్‌ ఫ్రాన్సిస్‌ కళాశాల యాజమాన్యం విద్యార్థినులకు డ్రస్‌ కోడ్‌ నిబంధనను తీసుకొచ్చింది. ‘మోకాళ్ల కింది వరకు ఉన్న కుర్తీలనే ధరించాలి.. స్లీవ్స్‌ మోచేతుల వరకు ఉండాలి..’ అంటూ విద్యార్థినులకు సర్క్యులర్‌ జారీ చేసింది. అయితే దీనిపై విద్యార్థినుల నుంచి తీవ్ర వ్యతిరేకత వ్యక్తమవడం, తరగతుల్ని బహిష్కరించి ధర్నాకు దిగడం, ఇతర కాలేజీ విద్యార్థులు వీరికి మద్దతుగా నిలవడం, విద్యార్థి సంఘాలు కూడా వీరికి మద్దతు తెలపడంతో కాలేజీ యాజమాన్యం దిగొచ్చి ఈ వింత నిబంధనను వెనక్కి తీసుకుంది.

* మహిళలు ధరించే ఫ్యాషనబుల్ దుస్తుల వల్లే వారు అఘాయిత్యాల బారిన పడుతున్నారనేది చాలామంది భావన. అయితే ఈ క్రమంలోనే ఓ డ్రస్ కోడ్ అంటూ పెడితే వారు ఇలాంటి సంఘటనల బారిన పడకుండా ఉండేలా జాగ్రత్తపడచ్చంటూ హిమాచల్ ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. ఇందులో భాగంగానే అక్కడి ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో పనిచేసే ఉపాధ్యాయినుల కోసం ప్రత్యేకంగా డ్రస్ కోడ్ నిబంధన అమలు చేస్తోంది. పొట్టిగా, బిగుతుగా ఉండే ఫ్యాషనబుల్ దుస్తులు కాకుండా మహిళా ఉపాధ్యాయులు చీర లేదంటే సల్వార్ సూట్‌లో రావాలని, పురుషులు ఫార్మల్‌ ట్రౌజర్స్‌, షర్ట్స్.. వంటివి ధరించాలని నియమం పెట్టింది. టీచర్లే పిల్లలకు రోల్‌ మోడల్స్‌ అని, వీళ్లు నిండుగా ఉన్న దుస్తులు ధరిస్తే అది చూసి పిల్లలూ చక్కటి డ్రస్సింగ్ అలవాటు చేసుకుంటారన్న ఉద్దేశంతోనే ఈ నిబంధన తీసుకొచ్చినట్లు అక్కడి విద్యాశాఖ చెబుతోంది.

* గుజరాత్‌ ప్రభుత్వం కూడా ఆ రాష్ట్రంలో పనిచేసే టీచర్లకు డ్రస్ కోడ్ నిబంధనను అమలు చేస్తోంది. 2014లోనే అక్కడి స్కూళ్లలో పనిచేస్తోన్న మహిళా టీచర్లు చీర లేదా చుడీదార్‌లోనే స్కూలుకు రావాలన్న కచ్చితమైన నిబంధనను తీసుకొచ్చింది. వారు జీన్స్, టీ-షర్ట్స్ వేసుకురావడం నిషిద్ధం. ఒకవేళ ఈ నిబంధనను అతిక్రమించిన వారికి తమ జీతాల్లో కోత విధించనున్నట్లు అక్కడి విద్యాశాఖ ప్రకటించడం అందరినీ ఒకింత ఆశ్చర్యానికి గురిచేసింది.

* ఇక తమిళనాడు ప్రభుత్వం కూడా ఆ రాష్ట్ర సచివాలయంలో డ్రస్ కోడ్ నిబంధనను అమలు చేసి వార్తల్లోకెక్కింది. పురుషులు ఫార్మల్ చొక్కాలు, ఫార్మల్ ప్యాంట్లు మాత్రమే వేసుకోవాలని.. అదే మహిళా ఉద్యోగులైతే చీర లేదా దుపట్టాతో కూడిన చుడీదార్, సల్వార్ కమీజ్ ధరించాలని స్ట్రిక్ట్ రూల్స్ విధించింది.

* సాధారణంగా ఏ దేశంలోనైనా ముస్లిం మహిళలు బుర్ఖా ధరించడమనేది వాళ్ల మతాచారం ప్రకారం ఉన్న నిబంధన. ఇది స్కూలుకెళ్లే పిల్లల దగ్గర్నుంచి పెద్ద వాళ్ల దాకా వర్తిస్తుంది. అయితే కేరళలోని కోజికోడ్‌కు చెందిన ముస్లిం ఎడ్యుకేషన్ సొసైటీ (ఎంఈఎస్) ఈ కఠినమైన నిబంధనను కాస్త సడలించి ఆ విద్యార్థినులకు వూరట కల్పించింది. ఈ సొసైటీలో భాగమై ఉన్న దాదాపు 150 విద్యాసంస్థల్లో చదువుకుంటోన్న ముస్లిం యువతులు ఇకపై హెడ్ వెయిల్ (తలను కవర్ చేసే స్కార్ఫ్ లాంటి క్లాత్) ధరించకుండానే తరగతులకు హాజరుకావచ్చని ప్రకటించింది. ఇప్పటికే జీన్స్, స్కర్ట్స్, లెగ్గింగ్స్, షార్ట్ టాప్స్.. వంటివి ఆయా క్యాంపస్‌లలో నిషిద్ధం. కానీ ఇప్పుడు తమ బుర్ఖాలో భాగంగా ధరించే హెడ్ వెయిల్ అవసరం లేదని నిబంధన జారీ చేయడంతో అక్కడి విద్యార్థినులు సంతోషం వ్యక్తం చేస్తున్నారు.. కానీ కొందరు ముస్లిం మత పెద్దలు మాత్రం ఇది తమ మతాచారాలకు విరుద్ధంగా ఉందంటూ ఖండిస్తున్నారు.

ఉల్లంఘిస్తే జైలుకే!

మన దేశంలో డ్రస్ కోడ్ నిబంధనలపై కొన్ని సడలింపులున్నా.. కొన్ని ఇతర దేశాల్లో మహిళలు వేసుకొనే దుస్తుల విషయంలో సడలింపులు లేకపోవడమే కాదు.. వాటిని అతిక్రమిస్తే కఠినమైన శిక్షలు కూడా విధిస్తారట. ‘ప్రపంచ ఆర్థిక వేదిక (వరల్డ్ ఎకనమిక్ ఫోరం)’ ప్రకారం అలాంటి కొన్ని దేశాలేంటో ఇప్పుడు చూద్దాం..

* సాధారణంగా డ్రస్ కోడ్ అనగానే మనందరికీ గుర్తొచ్చేది ముస్లిం దేశాలే. అక్కడి మహిళలకు స్వేచ్ఛగా జీవించడమే కాదు.. తమకు నచ్చిన దుస్తులు వేసుకునే హక్కు కూడా లేదు. ఇలాంటి దేశాల్లో సౌదీ అరేబియా ముందు వరుసలో ఉంటుంది. శరీరంలో ఒక్క కళ్లు తప్ప మరే శరీర భాగాలూ బయటికి కనిపించకుండా అభయా (బుర్ఖా) ధరించడం అక్కడి నిబంధన.

* ఉగాండా దేశంలో మినీ స్కర్ట్స్ నిషిద్ధం. మోకాళ్ల పైకి ఉన్న మినీ స్కర్ట్స్ వేసుకున్న అమ్మాయిలను అరెస్ట్ చేయడం అక్కడ కామన్.

* ఉత్తర కొరియాలో మహిళలు ప్యాంట్లు వేసుకోవడం నిషేధం. ఒకవేళ ఈ నిబంధనను అతిక్రమిస్తే వారితో బలవంతంగా పనిచేయించడం, జరిమానా విధించడం.. వంటివి చేస్తుంటారు. అలాగే అక్కడి మహిళల జుట్టు కూడా పొడవుగా ఉండడానికి వీల్లేదు. రెండు నుంచి మూడు ఇంచుల పొడవు మాత్రమే ఉండాలి. రెండు వారాలకోసారి జుట్టును ట్రిమ్ చేయించుకోవాలన్న నియమం కూడా అక్కడ ఉంది.

* పాశ్చాత్య సంస్కృతిలో భాగమైన ట్రౌజర్లు, అభ్యంతరకరమైన దుస్తులు ధరించడానికి సూడాన్‌లో అనుమతించరు. ఒకవేళ ఈ నిబంధనను అతిక్రమిస్తే వారిని అరెస్ట్ చేయడమే కాదు.. 40 కొరడా దెబ్బలు తినాల్సిందే! అయితే ఈ నిబంధనపై అక్కడి మహిళా హక్కుల సంఘాలు నిరసన వ్యక్తం చేయడం, వారిని అదుపులోకి తీసుకోవడం అక్కడ కామన్‌గా మారిపోయింది.

మన ఆత్మగౌరవాన్ని నిలబెట్టుకునేలా డ్రస్సింగ్ ఉండాలి!

మహిళలు ఏ విధంగా డ్రస్ వేసుకోవాలి అనేది అది వారి వ్యక్తిగత నిర్ణయం. అది వాళ్ల కుటుంబ సంస్కృతి, ఆలోచనలు, వాళ్లకు అలవాటైన సంప్రదాయాలు, పద్ధతులకు అనుగుణంగానే ఉంటుంది. పట్టణం, పల్లెలు కలిసిపోయి ప్రపంచమంతా గ్లోబల్ విలేజ్‌గా మారుతోన్న ఈ రోజుల్లో ఎవరు ఏ విధంగా డ్రస్ వేసుకోవాలనేది పూర్తిగా వారి ఇష్టాయిష్టాల ప్రకారం ఉంటుంది. అలాగే అమ్మాయిల డ్రస్సింగ్ ఫలానా విధంగానే ఉండాలనే నియమం ఎక్కడా లేదు. ప్రతి తరంలోనూ మారుతోన్న కొన్ని అలవాట్లు, పద్ధతులు, వాళ్లకు ఇష్టమైన ఫ్యాషన్లు.. వంటివన్నీ పుట్టుకురావడం సహజం. అయితే ఇక్కడ ముఖ్యంగా అందరం గుర్తుపెట్టుకోవాల్సిన విషయమేంటంటే.. ఎవరి ఇష్టాన్ని బట్టి, ఎంపికను బట్టి, సౌకర్యానికి అనుగుణంగా డ్రస్ చేసుకుంటారు. కాకపోతే మనం ఉద్యోగాలు చేసేటప్పుడు గానీ, చదువుకునేటప్పుడు గానీ అక్కడున్న ఫార్మల్ వాతావరణానికి తగ్గట్లుగా ఒక పద్ధతంటూ ఉండడం సహజం. ఇలా వస్త్రధారణ అనేది ఆయా సందర్భాలకు తగినట్లుగా ఉంటుంది.

సాధారణంగా అది ఎక్కడైనా, ఎవరైనా పాటించేదే. ఇది ఎవరికి వారు డెవలప్ చేసుకునేదే తప్ప ఏదో ఒకటే సూత్రం అందరూ గుడ్డిగా పాటించరు. అది స్కూలైనా, కాలేజైనా, ఆఫీసైనా.. అలాంటి ఫార్మల్ వాతావరణంలో అందరికీ ఒకే రకమైన వస్త్రధారణ పెట్టడం వెనుక ఉన్న ఉద్దేశమేంటంటే.. విద్యార్థులు లేదా ఉద్యోగుల వ్యక్తిగత సౌకర్యంతో పాటు వారి మధ్య ఎలాంటి భేదాభిప్రాయాలు రాకుండా ఏకరూపత ఉంటే బాగుంటుందన్న ఆలోచనతోనే ఈ అంశం తెరమీదకొస్తుంది. నాకు నచ్చిన బట్టలు వేసుకోకపోతే నాకు స్వేచ్ఛ ఎక్కడుంది అనే భావన కూడా కొందరిలో ఉండచ్చు. కేవలం మనం యూనిఫాంగా ఉండే బట్టలు వేసుకొని వెళ్లడం వల్ల మనకు స్వేచ్ఛ లేదు అనే అభిప్రాయం కూడా ఎంత వరకు సమంజసమో ఎవరికి వాళ్లు ఆలోచించుకోవాలి. ఏదేమైనా చదువు, ఉద్యోగం.. ఇలా మనం ఏ లక్ష్యంతోనైతే ఆ ఫార్మల్ వాతావరణంలోకి వెళ్తున్నామో ముఖ్యంగా ఆ లక్ష్యాన్ని మాత్రమే గుర్తుపెట్టుకుంటూ అందరూ ఈ వస్త్రధారణ పాటించడం మంచిది.

ఇక అమ్మాయిలు వేసుకునే డ్రస్సింగ్ వల్లే వారిపై అఘాయిత్యాలు జరుగుతున్నాయి అనడం ఆమోదయోగ్యం కాదు. అది చూసే వారి దృష్టిని బట్టి ఉంటుంది. ఒంటినిండా బట్టలున్నా సరే.. చూసే వారి కళ్లకు స్త్రీ ఒక భోగ వస్తువులాగా కనిపిస్తే వారు కేవలం లైంగిక వాంఛతోనే చూస్తారు. అలాగని ఇంకొకరి దృష్టిని అదుపు చేయడం కూడా మన చేతుల్లో లేదు. అది వారి ఆలోచనలకు, మనసుకు, వారి వివేకానికి వదిలేయాల్సిందే! కాకపోతే మన వైపు నుంచి మనం మనకు నచ్చేట్లుగా, మన ఆత్మగౌరవాన్ని మనం నిలబెట్టుకునేట్లుగా డ్రస్సింగ్ చేసుకోవాలి. ఇలా మనం వేసుకునే దుస్తులు మన ఆత్మవిశ్వాసాన్ని పెంపొందించే విధంగా ఉండాలే తప్ప వాటి వల్లే అందమొస్తుందనో, అసభ్యత వస్తుందనో అనుకోవక్కర్లేదు. మనం వేసుకున్న దుస్తులు మన ఆత్మవిశ్వాసాన్ని రెట్టింపు చేసేవిగా ఉన్నాయా, లేక తగ్గించేవిగా ఉన్నాయా అనేది మనం వ్యక్తిగతంగా నిర్ణయించుకుంటామే తప్ప ఇతరులు నిర్ణయించేది కాదు. అలాగే ఇంకొకరి దృష్టిలో లోపానికి కేవలం మనం, మన డ్రస్సింగే కారణం అని ఏ ఆడపిల్లా తనని తాను కించపరచుకోవక్కర్లేదు. తన ఆత్మవిశ్వాసాన్ని, ఆత్మగౌరవాన్ని తాను కాపాడుకోవడానికి ప్రాధాన్యమివ్వాలి. 

రెండింటినీ బ్యాలన్స్ చేయాలి!

డ్రస్సింగ్ అనేది పూర్తిగా వారి వ్యక్తిగతమైన విషయం. అది మగవాళ్త్లెనా, ఆడవాళ్త్లెనా.. ప్రతి వ్యక్తికీ ఒక వ్యక్తిగత స్త్టెల్, కంఫర్ట్ జోన్ అనేవి ఉంటాయి. అలాగే వాళ్ల శరీరాకృతి (సెల్ఫ్ ఇమేజ్)ని బట్టి ప్రతి వ్యక్తి నేను ఎలాంటి బట్టలు వేసుకుంటే నాకు సంతృప్తిగా ఉంటుంది.. ఈ బట్టల్లో నేను నిండుగా ఉన్నానా, ఫ్యాషనబుల్‌గా ఉన్నానా, సందర్భానికి తగినట్లుగా ఉన్నానా.. అనేది ఎవరికి వారు నిర్ణయించుకోవాల్సిన విషయం. అయితే ఇలా అనుకున్నప్పటికీ కూడా మనందరం ఒక సమాజంలో జీవిస్తున్నాం కాబట్టి ప్రతి ప్రదేశానికి ఒక కచ్చితమైన వస్త్రధారణ అనేది ఉంటుంది. ఉదాహరణకు స్విమ్మింగ్ పూల్‌లో స్విమ్ సూట్ వేసుకొనే దిగాలి.. అలా ఆ పూల్‌కి సంబంధించిన ఒక కచ్చితమైన డ్రస్ కోడ్ అది. అలాగే గుడికి వెళ్లేటప్పుడు ఒక ట్రెడిషనల్ డ్రస్ వేసుకుంటాం.. ఇవన్నీ మనకు ఎవరు నేర్పిస్తారు.. మనం ఉండే సంస్కృతిని బట్టి ఆయా సందర్భాలకు తగినట్లుగా ఉండాలనే విషయం మనంతట మనకే తెలుస్తుంది. ఇలాంటి సంస్కృతి విద్యా సంస్థలు, ఆఫీసుల్లోనూ ఉంటుంది. ప్రతి సంస్థకూ ఏదో ఒక డ్రస్ కోడ్ ఉంటుంది. ఒక ఆర్గనైజేషన్ తమ నిబంధనలను బట్టి ఒక డ్రస్ కోడ్ పెట్టినప్పుడు దాన్ని మనం గౌరవిస్తూ మన హద్దుల్లో మనం ఉండడమనేది తప్పనిసరి. అలాగని అందులోనూ వారు లేనిపోని నిబంధనలు పెడితే అది మూర్ఖత్వమే అవుతుంది.

నిబంధనల పేరిట ఒకరి పర్సనల్ స్త్టెల్‌ని నొప్పించకూడదు.. అలాగని పది మందితో కలిసి పనిచేస్తున్నప్పుడు, చదువుకుంటున్నప్పుడు ‘వ్యక్తిగతంగా నాకు నచ్చిందే చేస్తా’ అని ఆ వాతావరణానికి తగ్గట్లుగా కాకుండా అనుచితంగా డ్రస్సింగ్ చేసుకోవడం కూడా సరికాదు.. 

ఒక వ్యక్తికి స్వేచ్ఛ ఉండడం అనేది ముఖ్యమే. కానీ ఆయా సందర్భాన్ని బట్టి బ్యాలన్స్‌డ్‌గా ఉండాలి, పరిమితుల్లో ఉండాలి అనేదే ఇక్కడ ప్రధానం. బట్టలు వేసుకునేదాన్ని బట్టే అరాచకాలు జరుగుతాయి, డ్రస్సింగ్ సెన్స్‌ని బట్టే పెళ్లి సంబంధాలు కుదురుతాయి అనేది కరక్ట్ కాదు. కొందరు పాశ్చాత్య దుస్తులు వేసుకున్నా వారికి చక్కగా నప్పుతాయి.. మరికొందరికి ట్రెడిషనల్ దుస్తులు సూటవుతాయి. ఇలా మనం వేసుకునే డ్రస్ ఏదైనా సరే.. దానివల్ల మనం నిండుగా, హుందాగా కనిపిస్తున్నామా? లేదా అనేదే ముఖ్యం.

- డా. కవిత గూడపాటి, ఆర్గనైజేషనల్ సైకాలజిస్ట్