మా మంచి బంగారం సూత్రం!

ఆర్కిమెడిస్‌ సూత్రం

గ్రీసు దేశాన్ని హియరో-2 రాజు పాలిస్తున్న రోజులవి. ఓసారి ఆ రాజు స్వర్ణకారుణ్ని పిలిచి స్వచ్ఛమైన బంగారాన్ని ఇచ్చి అందమైన కిరీటం చేయమన్నాడు. కొన్నాళ్లకు తయారైంది. దీని స్వచ్ఛతపై రాజుకు అనుమానం కలిగింది. స్వర్ణకారుడు అందులో కొంత వెండి కలిపి ఉంటాడని అనుమానించాడు రాజు. ఈ విషయం తేల్చమని తన కొలువులోని మేధావి, శాస్త్రజ్ఞుడు అయిన ఆర్కిమెడిస్‌ను కోరాడు. కిరీటం ఆకృతి పాడవ్వకుండా.. దాని స్వచ్ఛతను కనిపెట్టాలన్నాడు. ఆర్కిమెడిస్‌ సరేనన్నారు. ఆ ఆలోచన నుంచే ఓ గొప్ప సూత్రం పుట్టుకొచ్చింది.

తమ పరిసరాల్లో ఏం జరుగుతుందో క్షుణ్నంగా పరిశీలించగల సామర్థ్యం, దానిని అర్థం చేసుకోగల విజ్ఞానం, వాటిద్వారా సరికొత్త విషయాలను కనిపెట్టగల ప్రతిభ శాస్త్రజ్ఞులకు ఉండాల్సిన లక్షణాలు. ఇవి పుష్కలంగా కలిగిన వ్యక్తి ఆర్కిమెడిస్‌.

* * *

కిరీటానికి నష్టం కలిగించకుండా.. దాని స్వచ్ఛత కనిపెట్టడం ఎలా? ఆర్కిమెడిస్‌కు ఇది పెద్ద సవాలుగా మారింది. రాత్రింబవళ్లు దాని గురించే ఆలోచించసాగాడు. ఓ రోజు స్నానం చేయడానికి నీటి తొట్టెలోకి దిగాడు. నీటిలో మునిగే కొద్ది శరీరం తేలిపోతున్నట్లుగా అనిపించింది. తొట్టెలో నీటి మట్టం పెరిగి.. నీరు బయటకు పొర్లిపోవడం గమనించాడు. అంతే..! స్నానం మాని అదే అవతారంతో యురేకా.. యురేకా..! అంటూ వీధుల్లోకి పరిగెత్తాడు. గ్రీకుభాషలో ‘యురేకా..’ అంటే కనుగొన్నాను అని అర్థం. తొట్టెలో స్నానం చేయడం వల్ల ఆర్కిమెడిస్‌ మెదడులో ఓ అద్భుతమైన ఆలోచన మెరిసింది.

మర్నాడు రాజు కొలువుకు వెళ్లాడాయన. కిరీటాన్ని, దాని బరువుతో సమానంగా స్వచ్ఛమైన బంగారం ముద్దను, వెండి ముద్దను తెప్పించాడు. కిరీటాన్నీ, బంగారు, వెండి ముద్దలను ఒకదాని తర్వాత ఒకటి నిండా నీళ్లున్న తొట్టెల్లో వేశాడు. కిరీటాన్ని వేసినప్పుడు తొట్టెలో నుంచి కొంత నీరు పొర్లిపోయింది. తర్వాత కిరీటమంత బరువున్న బంగారం ముద్దను వేసినప్పుడు తక్కువ నీరు, వెండి ముద్దను ముంచినప్పుడు ఎక్కువ నీరు పొర్లిపోయింది. వెంటనే ఆర్కిమెడిస్‌.. ‘రాజా! ఈ కిరీటం పూర్తిగా స్వచ్ఛమైన బంగారంతో చేసింది కాదు. దీని తయారీలో కొంత వెండి వాడాడు’ అని చెప్పాడు. ఈ అద్భుతమైన ఆవిష్కరణ భౌతికశాస్త్రంలో సాపేక్ష సాంద్రత ్బ౯’ః్చ్మi‌్ర’ ్ట’-(i్మ్వ్శ అనే పదార్థ ధర్మానికీ, ఆర్కిమెడిస్‌ సూత్రమనే విశిష్ట నియమానికి తెరతీసింది. విజ్ఞానశాస్త్ర చరిత్రలో అద్భుతంగా నిలిచింది.

ఆర్కిమెడిస్‌ సూత్రం: ఒక వస్తువును ద్రవంలో ముంచితే అది కొంత భారాన్ని కోల్పోయినట్లు అనిపిస్తుంది. ఆ కోల్పోయిన భారం ఆ వస్తువును ముంచడం వల్ల పొర్లిపోయిన ద్రవ ఘనపరిమాణ భారానికి సమానం.

నీటిలో ఓడ తేలేదిలా..

ఒక లోహపు గోళాన్ని నీటిలో వేస్తే.. అది మునిగిపోతుంది. ఆ గోళాన్ని గిన్నె రూపంలోకి మారిస్తే.. దాని ద్రవ్యరాశి మారకపోయినా.. ఘనపరిమాణం పెరుగుతుంది. గిన్నె ఘనపరిమాణానికి గాలి ఘనపరిమాణమూ తోడవుతుంది. సాంద్రత (density) = ద్రవ్యరాశి (mass) /ఘనపరిమాణం (volume) అనే భౌతిక సూత్రం ఆధారంగా గిన్నె సాంద్రత తగ్గిపోతుంది. అది నీటి సాంద్రత కన్నా తక్కువ కావడంతో.. గిన్నె నీటిపై తేలుతుంది. ఓడల విషయంలోనూ ఇదే సూత్రం వర్తిస్తుంది.

- ప్రొ।। ఈవీ సుబ్బారావు, హైదరాబాద్‌

Tags :