అదిగదిగో జాబిల్లి

విజయవంతంగా చంద్రయాన్‌-3 టీఎల్‌ఐ విన్యాసం
5న చంద్రుడి కక్ష్యలోకి ప్రవేశం

కోట్ల మంది భారతీయుల ఆశలను మోసుకుంటూ నింగిలోకి వెళ్లిన చంద్రయాన్‌-3 వ్యోమనౌక అప్రతిహతంగా తన ప్రస్థానాన్ని కొనసాగిస్తోంది. ఒక్కో దశను అధిగమిస్తూ చందమామ దిశగా అడుగులు వేస్తోంది. 17 రోజుల పాటు భూమి చుట్టూ ప్రదక్షిణలు చేసిన ఈ వ్యోమనౌక.. ఇప్పుడు కీలకమైన ‘ట్రాన్స్‌లూనార్‌ ఇంజెక్షన్‌’ (టీఎల్‌ఐ) దశను విజయవంతంగా పూర్తి చేసుకుంది. ఫలితంగా అది భూమికి వీడ్కోలు చెప్పి.. చందమామ దిశగా పయనాన్ని ఆరంభించింది. ఇక జాబిల్లిని చేరుకోవడమే తరవాయి. ఈ నెల 5న అది చంద్రుడి కక్ష్యలోకి ప్రవేశిస్తుంది.

చంద్రుడిపైన ల్యాండర్‌, రోవర్‌లను దించే ఉద్దేశంతో భారత అంతరిక్ష పరిశోధన సంస్థ (ఇస్రో) జులై 14న ఎల్‌వీఎం3 ఎం-4 రాకెట్‌ సాయంతో చంద్రయాన్‌-3ను భూకక్ష్యలో ప్రవేశపెట్టిన సంగతి తెలిసిందే. నాటి నుంచి  శాస్త్రవేత్తలు.. వ్యోమనౌకలోని ఇంజిన్‌ను నిర్దిష్ట సమయంలో మండించడం ద్వారా దశలవారీగా దీని కక్ష్యను పెంచారు. ఈ విధానంలో వ్యోమనౌక భూగురుత్వాకర్షణ శక్తిని యుక్తిగా ఉపయోగించుకుంటూ వడిసెలా (స్లింగ్‌షాట్‌) ముందుకు కదులుతుంది. ఫలితంగా దాని కక్ష్య 1,27,603 కి.మీ ్ల 236 కి.మీ.కి పెరిగింది.

• మంగళవారం చంద్రయాన్‌-3.. భూమికి చేరువగా ఉండే బిందువు (పెరిజీ)లో ఉన్న సమయంలో శాస్త్రవేత్తలు కీలక కసరత్తు చేపట్టారు. ఇస్రో టెలీమెట్రీ, ట్రాకింగ్‌ అండ్‌ కమాండ్‌ నెట్‌వర్క్‌ నుంచి ఆదేశాలు పంపి వ్యోమనౌకలోని ఇంజిన్‌ను 20 నిమిషాలకుపైగా మండించడం ద్వారా టీఎల్‌ఐ విన్యాసాన్ని నిర్వహించారు. ఫలితంగా ఈ వ్యోమనౌక భూకక్ష్యను వీడి, చందమామను చేరుకునే మార్గం (లూనార్‌ ట్రాన్స్‌ఫర్‌ ట్రాజెక్టరీ)లోకి ప్రవేశించింది. ఈ దశలో దాని కక్ష్య  288కి.మ్లీ 3,69,328 కి.మీ.కు పెరిగింది.

తదుపరి ఏమిటి?

లూనార్‌ ట్రాన్స్‌ఫర్‌ ట్రాజెక్టరీలో పయనిస్తూ ఈ నెల 5న చందమామకు చంద్రయాన్‌-3 చేరువవుతుంది. ఆ దశలో వ్యోమనౌకలోని ద్రవ ఇంజిన్‌ను మరోసారి మండించి, దాన్ని వేగాన్ని తగ్గిస్తారు. ఫలితంగా అది చందమామ కక్ష్యలోకి ప్రవేశిస్తుంది. దీన్ని లూనార్‌ ఆర్బిట్‌ ఇన్సర్షన్‌ (ఎల్‌వోఐ)గా పేర్కొంటారు.

• దీంతో చంద్రయాన్‌-3లోని ‘మూన్‌ సెంట్రిక్‌ దశ’ మొదలవుతుంది. ఆ తర్వాత జాబిల్లి చుట్టూ ఈ వ్యోమనౌక తిరుగుతుంది.
• ఆ దశలో వ్యోమనౌక ఇంజిన్‌ను దశలవారీగా మండించి, దాని కక్ష్యను తగ్గిస్తారు. క్రమంగా చంద్రుడికి 100 కిలోమీటర్ల ఎత్తులోకి తీసుకొస్తారు. భూకక్ష్య నుంచి వచ్చాక నేరుగా చందమామపై దిగడం ఈ వ్యోమనౌకకు సాధ్యం కాదు కాబట్టి అత్యంత ఒడుపుగా ఈ విన్యాసాలను నిర్వహించడం చాలా కీలకం.
• ఈ నెల 17న చంద్రయాన్‌-3లోని ల్యాండర్‌-రోవర్‌ మాడ్యూల్‌.. ప్రొపల్షన్‌ మాడ్యూల్‌ నుంచి వేరవుతుంది.
• 23న చిట్టచివరి, అత్యంత కీలకమైన ఘట్టం చోటుచేసుకోనుంది. ఆ రోజున ల్యాండర్‌-రోవర్‌ మాడ్యూల్‌కు ఆదేశాలు పంపడం ద్వారా దాన్ని చందమామపై దించుతారు. క్రమపద్ధతిలో వేగాన్ని నియంత్రించుకుంటూ సాయంత్రం 5.47 గంటలకు చంద్రుడి దక్షిణ ధ్రువానికి చేరువలోని ప్రాంతంలో మృదువుగా దిగుతుంది. ఆ తర్వాత ల్యాండర్‌ నుంచి రోవర్‌ బయటకు వచ్చి, చందమామ ఉపరితలంపై తిరుగుతుంది. ఈ రెండూ 14 రోజులపాటు జాబిల్లిపై పరిశోధనలు సాగిస్తాయి.

పెరిజీలోనే ఈ విన్యాసం ఎందుకు?

ఇప్పటి వరకూ చంద్రయాన్‌-3.. భూమి చుట్టూ ఉన్న దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలో పరిభ్రమించింది. ఇందులో పుడమికి దగ్గరగా ఉండే బిందువును ‘పెరిజీ’ అని, దూరంగా ఉండే బిందువును ‘అపోజీ’ అని పిలుస్తారు.

• పెరిజీ వద్ద ఉన్నప్పుడు చంద్రయాన్‌-3 వేగం అత్యధిక స్థాయి (సెకనుకు 10.3 కిలోమీటర్లు)లో, అపోజీ వద్ద తక్కువగా (సెకనుకు కిలోమీటరు) ఉండేది. 
• స్లింగ్‌షాట్‌ విన్యాసం చేసేటప్పుడు వ్యోమనౌక గరిష్ఠ వేగంతో కదులుతుండాలి. అందువల్ల పెరిజీ వద్దే దీన్ని నిర్వహిస్తారు.
• దీనికితోడు వ్యోమనౌక చంద్రుడి దిశగా పయనించాలంటే తన దృక్కోణాన్నీ మార్చుకోవాల్సి ఉంటుంది. పెరిజీ వద్ద టీఎల్‌ఐ విన్యాసాన్ని నిర్వహిస్తే అది సులువుగా సాగుతుంది.
• తాజా టీఎల్‌ఐ విన్యాసం తర్వాత చంద్రయాన్‌-3 వేగం సెకనుకు సుమారు 0.5 కిలోమీటర్ల మేర పెరిగింది.