రాత్రిమూత్రం విసర్జన వేదన

గాఢ నిద్రలో ఉన్నప్పుడు బలంగా కుదిపినా మేల్కోవటం కష్టం. అలాంటిది మనంతట మనమే మేల్కొంటే? ఏదో ఒకసారి కాదు.. రెండు మూడుసార్లు నిద్రలోంచి లేవాల్సి వస్తే? ఏదో ఒకనాడు కాదు.. రోజూ ఇలాంటి పరిస్థితే ఎదురైతే? రాత్రి మూత్రం (నాక్చూరియా) ఇలాగే ఇబ్బంది పెడుతుంది. వృద్ధులనైతే మరీనూ. మంచి నిద్రలో ఉన్నప్పుడు.. ఎవరో తట్టి లేపినట్టుగా ఉన్నట్టుండి మేల్కొని.. విధిలేక బాత్రూమ్‌కు పరుగెత్తటం చాలామందికి నిత్యకృత్యం. ఇది నిద్రను దెబ్బతీస్తూ రోజువారీ వ్యవహారాల మీదా ప్రభావం చూపుతుంది.

రాత్రిపూట మెలకువగా ఉన్నప్పుడు మూత్రం రావటం సహజమే. ఇదేమీ ఇబ్బంది పెట్టదు. కానీ మంచి నిద్రలో ఉన్నప్పుడు రావటమే సమస్య. ఏదో ఒక రోజంటే ఏమో అనుకోవచ్చు. రోజూ నిద్రలోంచి లేవాల్సి రావటమే ఇబ్బంది కలిగిస్తుంది. మంచి నిద్రలో ఉన్నప్పుడు తరచూ రోజుకు రెండు, అంతకన్నా ఎక్కువసార్లు మూత్రం పోయటానికి లేస్తున్నట్టయితే నాక్చూరియాగా పరిగణిస్తారు. దీన్ని ఒకరకంగా వయసుతో ముడిపడిన సమస్య అనుకోవచ్చు. వయసు పెరుగుతున్నకొద్దీ ఎక్కువవుతుంటుంది. వృద్ధుల్లో తరచూ చూస్తుంటాం. ఆడవారిలో కన్నా మగవారిలో ఎక్కువ. డెబ్బై ఏళ్లు పైబడిన మగవారిలో సుమారు 70-90% మంది దీంతో సతమతమయ్యేవారే! వృద్ధుల్లో ఎక్కువగా కనిపించినప్పటికీ చిన్నవయసులో రాకూడదనేమీ లేదు. 20-40 ఏళ్లవారిలో దాదాపు 20-44% మంది దీంతో బాధపడుతున్నారని అంచనా.

కారణాలు రకరకాలు

నిజానికి రాత్రిపూట నిద్రలో మూత్రం రావటం జబ్బేమీ కాదు. లక్షణం మాత్రమే. దీనికి రకరకాల అంశాలు కారణమవుతుండొచ్చు.

మూత్రం ఉత్పత్తి పెరగటం (పాలీయూరియా)

మూత్రం అధికంగా తయారైతే ఎక్కువసార్లు విసర్జన అవుతుంది. మరి మూత్రం ఉత్పత్తి ఎందుకు పెరుగుతుంది? దీనికి ప్రధాన కారణం ఎక్కువ నీరు, ద్రవాలు తాగటం. మనలో చాలామంది ఎక్కవ నీరు తాగితే ఆరోగ్యానికి మంచిదని భావిస్తుంటారు. రోజుకు ఐదారు లీటర్ల నీళ్లు తాగేవారూ ఉన్నారు. మన శరీరానికి నీరు అత్యవసరమే గానీ ఎక్కువెక్కువ తాగాల్సిన అవసరమేమీ లేదు. కొందరు రాత్రి పడుకునే ముందూ రెండు, మూడు గ్లాసుల నీరు తాగుతుంటారు. పాలు, మజ్జిగ వంటివీ తీసుకుంటుంటారు. రాత్రి పూట చల్లగా ఉంటుంది. విశ్రాంతిగా పడుకుంటాం. అంతగా చెమట పట్టదు. కాబట్టి అవసరానికి మించి ఎక్కువ నీరు, ద్రవాలు తాగితే అది మూత్రంగా మారుతుంది. రోజుకు 2.5 లీటర్ల కన్నా ఎక్కువ మూత్రం తయారైతే రాత్రిపూట లేవాల్సిన అవసరమూ పెరుగుతుంది. 

* మూత్రం ఎక్కువగా ఉత్పత్తి కావటానికి మరో ముఖ్య కారణం మధుమేహం నియంత్రణలో లేకపోవటం. రక్తంలో గ్లూకోజు మోతాదులు పెరిగినప్పుడు దీన్ని బయటకు పంపటానికి కిడ్నీలు ఎక్కువగా శ్రమించాల్సి వస్తుంది. దీంతో మూత్రం ఎక్కువగా తయారవుతుంది. మధుమేహంతో మూత్రాశయం పనితీరూ దెబ్బతింటుంది. ఇదీ మూత్రం ఎక్కువ వచ్చేలా చేయొచ్చు. 

* డయాబిటిస్‌ ఇన్‌సెపిడిస్‌ అనే సమస్యతోనూ మూత్రం ఉత్పత్తి పెరగొచ్చు. పేరులో డయాబిటిస్‌ ఉన్నప్పటికీ ఇది మధుమేహం కాదు. దీనికి మూలం యాంటీడైయూరెటిక్‌ హార్మోన్‌ (ఏడీహెచ్‌). దీన్ని ఆర్జినైన్‌ వ్యాసోప్రెసిన్‌ (ఏవీపీ) అనీ అంటారు. ఇది మెదడులోని హైపోథలమస్‌లో తయారై, పీయూషగ్రంథి ద్వారా విడుదలవుతుంది. ఇది కిడ్నీల్లో నెఫ్రాన్లలోని గొట్టాలు నీటిని సంగ్రహించుకునేలా చేస్తూ మూత్రం ఉత్పత్తిని తగ్గిస్తుంది. ఇలా ఒంట్లో ద్రవాల మోతాదులను నియంత్రిస్తుంది. డయాబిటిస్‌ ఇన్‌సెపిడిస్‌లో ఈ హార్మోన్‌ తగినంత తయారుకాదు. దీంతో మూత్రం పలుచగా మారి, పెద్దమొత్తంలో బయటకు వచ్చేస్తుంది. ఒంట్లోంచి ఎక్కువ నీరు బయటకు వెళ్లిపోతున్నప్పుడు శరీరం దాన్ని భర్తీ చేసుకోవటానికీ ప్రయత్నిస్తుంటుంది. ఈ క్రమంలో దాహం వేస్తుంది. అందువల్ల మరింత ఎక్కువ నీరు తాగుతుంటారు. ఇలా ఇదో చక్రంలా కొనసాగుతూ వస్తుంటుంది.

రాత్రిపూటే ఎక్కువ మూత్రం ఉత్పత్తి కావటం

కొందరికి పగటిపూట కన్నా రాత్రుల్లోనే మూత్రం ఎక్కువగా తయారవ్వచ్చు (నాక్చర్నల్‌ పాలీయూరియా). దీనికి రకరకాల అంశాలు దోహదం చేయొచ్చు. వీటిల్లో ఒకటి వయసు మీద పడుతున్నకొద్దీ వ్యాసోప్రెసిన్‌ ఉత్పత్తి తగ్గటం. ఇది కొన్నిసార్లు ప్రత్యేకించి రాత్రిపూటే తగ్గొచ్చు. దీంతో మూత్రం ఎక్కువగా తయారై, పలుచగా అవుతుంది. మరో ముఖ్య కారణం కాళ్ల వాపులు. గుండె వైఫల్యం, కాలేయ జబ్బులు, ప్రొటీన్‌ మోతాదులు తగ్గటం వంటి సమస్యలు గలవారిలో కాళ్లు ఉబ్బుతుంటాయి. ఎక్కువసేపు నిలబడి పనులు చేసేవారి లోనూ దీన్ని చూస్తుంటాం. ఇలాంటివారికి పగలు పెద్ద ఇబ్బందేమీ ఉండదు. కానీ పడుకున్నప్పుడు గురుత్వాకర్షణ ప్రభావంతో కాళ్లలోని నీరు వెనక్కి మళ్లుతుంది. దీంతో రక్తం పరిమాణం పెరుగుతుంది. దీంతో కిడ్నీలు ఎక్కువగా రక్తాన్ని వడపోయాల్సి వస్తుంది. మూత్రం ఉత్పత్తీ పెరుగుతుంది.

నిద్ర సమస్యలు

కొందరికి నిద్ర సమస్యలు.. ముఖ్యంగా నిద్రలో కాసేపు శ్వాస ఆగటం (అబ్‌స్ట్రక్టివ్‌ స్లీప్‌ అప్నియా) కూడా రాత్రిమూత్రానికి దారితీయొచ్చు. వీరు శ్వాస ఆగినప్పుడు బలంగా ఊపిరి పీల్చుకుంటారు. అప్పుడు కడుపులో ఒత్తిడి పెరుగుతుంది. దీంతో గుండె కండర కణాల నుంచి ఏట్రియల్‌ నాట్రియూరెటిక్‌ పెప్టైడ్‌ విడుదలవుతుంది. ఇది ఒంట్లోంచి నీటిని బయటకు పంపేలా ప్రేరేపిస్తుంది. ఫలితంగా మూత్రం ఉత్పత్తి పెరుగుతుంది.

మూత్రాశయ సామర్థ్యం తగ్గటం

మన మూత్రాశయం 400-600 మిలీ మూత్రాన్ని పట్టి ఉంచగలదు. కొందరిలో ఈ సామర్థ్యం తగ్గొచ్చు. ఒకప్పుడు 400 మి.లీ. వరకు మూత్రాన్ని పట్టి ఉంచే మూత్రాశయం 200 మిలీకే నిండినట్టు అనిపించొచ్చు. దీంతో ముందుగానే మూత్రానికి వెళ్లాల్సిన పరిస్థితి తలెత్తుతుంది. మూత్రకోశ ఇన్‌ఫెక్షన్లు, మూత్రాశయ కణితులు, క్షయ, ఇంటర్‌స్టిషియల్‌ సిస్టైటిస్‌, మూత్రాశయంలో రాళ్ల వంటి జబ్బులు దీనికి దారితీస్తుంటాయి.

ప్రోస్టేట్‌ గ్రంథి ఉబ్బటం

మగవారిలో వృద్ధాప్యంలో రాత్రిపూట మూత్రానికి లేవటానికి అతి పెద్ద కారణం ఇదే. ప్రోస్టేట్‌ గ్రంథి మూత్రనాళానికి చుట్టూరా కరచుకొని ఉంటుంది. ఇది ఉబ్బినప్పుడు మూత్రనాళ మార్గం సంకోచిస్తుంది. మూత్రాశయం మీద ఒత్తిడి పెరుగుతుంది. నిద్రలోంచి లేచి, మూత్రానికి వెళ్లాల్సి వస్తుంది. 

* ఆడవారిలో ముట్లుడిగిన తర్వాత మూత్ర సమస్యలు మొదలవుతుంటాయి. కొందరికి మూత్రమార్గం సన్నబడి, మూత్రాశయం పూర్తిగా ఖాళీకాకపోవచ్చు. దీంతో మూత్రాశయం మీద ఒత్తిడి పెరిగి, విసర్జనకు వెళ్లాలని అనిపించొచ్చు.

మూత్రాశయం అతిగా స్పందించటం

మూత్రాశయ కండరం అస్తవ్యస్తంగా, అతిగా స్పందిచటం మరో సమస్య. ఇందులో రాత్రుల్లోనే కాదు, పగటి పూటా తరచూ మూత్రం వస్తుంటుంది. ఇందులో మూత్రం కొద్దిగా నిండగానే మూత్రాశయం సంకోచింటచం ఆరంభిస్తుంది. దీంతో వెళ్లాలని అనిపిస్తుంది. వెంటనే విసర్జన చేయాలని అనిపిస్తుంది. కొన్నిసార్లు బాత్రూమ్‌లోకి వెళ్లేలోపే బట్టల్లోనే పడొచ్చు. దీనికి కారణమేంటన్నది స్పష్టంగా తెలియదు.

మందులు

గుండె, కాలేయ వైఫల్యం వంటి సమస్యలు గలవారిలో కాళ్లవాపులు తగ్గటానికి మూత్రం ఎక్కువగా వచ్చేలా చేసే మాత్రలు సూచిస్తుంటారు. కొందరు వీటిని రాత్రిపూటా వాడుతుంటారు. ఇవీ రాత్రి మూత్రానికి దారితీయొచ్చు.

పరీక్షల సాయం

*మూత్ర పట్టిక: రాత్రిమూత్రం నిర్ధరణలో ఎన్నిసార్లు, ఎంత మూత్రం వస్తుందనేది తెలుసుకోవటం చాలా ముఖ్యం. 24 గంటలు లేదా 48 గంటల వ్యవధిలో పగలు, రాత్రి వేళల్లో ఏ సమయంలో మూత్రానికి వెళ్లారు? ఎంత మూత్రం వచ్చింది? అనేవి కాగితం మీద పట్టికలా నమోదు చేస్తే సమస్య స్పష్టంగా అవగత మవుతుంది. దీంతో మూత్రాశయ సామర్థ్యమూ బయటపడుతుంది. ఒకసారి 300 మిలీ మూత్రం వచ్చి, ఆ తర్వాత 10 మిలీ మాత్రమే పోశారనుకోండి. దీనికి మానసిక భావన కారణం కావొచ్చు. అలవాటు కొద్దీ విసర్జనకు వెళ్లి ఉండొచ్చు. ఎందుకంటే ఇంత తక్కువ మూత్రం పోయాల్సిన అవసరముండదు. చాలామంది గంట గంటకు లేస్తున్నామనీ చెబుతుంటారు. పట్టికలో చూస్తే ఎన్ని గంటలకోసారి లేస్తున్నారో కచ్చితంగా తెలుస్తుంది. ఇది చికిత్స నిర్ణయానికే కాదు.. మందులతో ఎంత వరకు ప్రయోజనం కనిపిస్తుందో తెలుసుకోవటానికీ ఉపయోగపడుతుంది. మందులు వేసుకోవటం మొదలెట్టాక మూత్ర పట్టికను రాస్తే తేడా బయటపడుతుంది.

* మూత్ర పరీక్ష: సంపూర్ణ మూత్ర పరీక్ష, కల్చర్‌ పరీక్షలతో ఇన్‌ఫెక్షన్లు ఏవైనా ఉంటే బయటపడతాయి. మధుమేహం గలవారి మూత్రంలో గ్లూకోజు, ఇన్‌ఫెక్షన్‌ గలవారిలో చీము కణాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. మామూలు మూత్ర పరీక్షలోనే ఇవన్నీ తెలుస్తాయి. కల్చర్‌ పరీక్షతో బ్యాక్టీరియా రకాలు, సరిపోయే యాంటీబయాటిక్‌ వివరాలు బయటపడతాయి. 

* అల్ట్రాసౌండ్‌ స్కాన్‌: మూత్రాశయం గోడ మందమైందా? కణితులేవైనా ఉన్నాయా? విసర్జన చేసినప్పుడు మూత్రాశయం పూర్తిగా ఖాళీ అవుతోందా? లేదా? లోపలేమైనా మిగులుతోందా? మగవారిలోనైతే ప్రోస్టేట్‌ గ్రంథి ఉబ్బిందా? అనేవి ఇందులో బయటపడతాయి. 

* చిక్కదనం పరీక్ష (ఆస్మలాలిటీ): డయాబిటిస్‌ ఇన్‌సెపిడిస్‌ గలవారిలో మూత్రం చిక్కదనం తక్కువగా ఉంటుంది. ఈ పరీక్షతో చిక్కదనం తీరుతెన్నులు తెలుస్తాయి. 

* యూరోడైనమిక్‌ స్టడీ: మూత్రాశయం ఎలా స్పందిస్తోందనేది తెలుసుకోవటానికిది ఉపయోగపడుతుంది. మూత్రాశయంలో ఒత్తిడి, మూత్రాశయ సామర్థ్యం ఇందులో బయటపడతాయి.

అనర్థాలు ఎన్నెన్నో

‘నిద్రలోంచి లేస్తే పోయేదేముంది? ఒకింత నిద్ర తగ్గుతుందంతే కదా’ అని చాలామంది భావిస్తుంటారు. అందుకే రాత్రిమూత్రం సమస్యను పెద్దగా పట్టించుకోరు. ఇది ఒక్క నిద్రనే కాదు.. హాయిగా జీవించటాన్నీ దెబ్బతీస్తుంది. ఆరోగ్యం మీదా గణనీయమైన ప్రభావాన్ని చూపుతుంది. రాత్రిపూట తరచూ మేల్కొనటం వల్ల నిద్ర అస్తవ్యస్త మవుతుంది. దీంతో తెల్లారి హుషారుగా, హాయిగా అనిపించదు. నిరుత్సాహం, నీరసం ఆవహిస్తాయి. విషయగ్రహణ సామర్థ్యమూ తగ్గొచ్చు. దీంతో సరైన నిర్ణయాలు తీసుకోవటం కష్టమవుతుంది. రాత్రిపూట గబగబా బాత్రూమ్‌కు వెళ్లే క్రమంలో కింద పడిపోవచ్చు. దీంతో కొన్నిసార్లు ఎముకలు విరగొచ్చు. రాత్రిమూత్రంతో మరణించే ముప్పూ పెరుగుతున్నట్టు అధ్యయనాలు చెబుతున్నాయి. పనుల్లో, ఉద్యోగాల్లో సామర్థ్యం తగ్గటం ఆర్థికంగానూ నష్టం కలిగిస్తోందని పేర్కొంటున్నాయి.

జీవనశైలి మార్పు ప్రధానం

రాత్రిమూత్రం తగ్గటానికి జీవనశైలిని మార్చుకోవటం చాలా కీలకం. సమస్య ఒక మాదిరిగా ఉన్నవారికి ప్రధాన చికిత్స ఇదే. చాలావరకు దీంతోనే సమస్య కుదురుకోవచ్చు. 

* అవసరమైన దాని కన్నా ఎక్కువ నీరు తాగకుండా చూసుకోవటం ముఖ్యం. ద్రవాలు తీసుకోవటం తగ్గిస్తే మూత్రం ఉత్పత్తీ తగ్గుతుంది. కాబట్టి సాయంత్రం 7 గంటల తర్వాత ద్రవాలు తీసుకోవటం తగ్గించాలి. రాత్రి భోజనం చేసేటప్పుడు కొద్దిగా నీరు తాగొచ్చు. 

* కెఫీన్‌, కూల్‌డ్రింకులు, మద్యం వంటివి మూత్రం ఎక్కువగా వచ్చేలా చేస్తాయి. వీటిని తగ్గించటం.. వీలైతే మానెయ్యటం మంచిది.  

* నిద్ర పోవటానికి ముందే మూత్రాశయం పూర్తిగా ఖాళీ అయ్యేలా విసర్జన చేయాలి. 

* నిద్రకు భంగం కలిగించే ఒత్తిడి, ఆందోళన వంటివి తగ్గించుకోవాలి. ఎందుకంటే నిద్రలోంచి మెలకువ వస్తే మూత్రం పోయాలనీ అనిపిస్తుంది. 

* క్రమం తప్పకుండా వ్యాయామం చేయాలి. బరువు అదుపులో ఉంచుకోవాలి. 

* కాళ్ల వాపులుంటే పగటి పూట పొడవైన సాక్స్‌ వేసుకోవాలి.

కారణాన్ని బట్టి చికిత్స

రాత్రి మూత్రానికి కారణాన్ని బట్టి చికిత్స చేయాల్సి ఉంటుంది. అసలు సమస్యను తగ్గిస్తే మూత్రం ఇబ్బందీ తొలగిపోతుంది. 

* ఇన్‌ఫెక్షన్‌ ఉంటే యాంటీబయాటిక్‌ మందులు వాడుకోవాల్సి ఉంటుంది. మూత్రాశయంలో రాళ్ల వంటివి ఉంటే చికిత్స తీసుకోవాలి.

* ప్రోస్టేట్‌ గ్రంథి ఉబ్బినవారికి ఆల్ఫాబ్లాకర్‌ రకం మందులు మేలు చేస్తాయి. అవసరమైతే శస్త్రచికిత్స చేసి గ్రంథి సైజును తగ్గించాల్సి ఉంటుంది.

* మూత్రాశయం అతిగా స్పందించేవారికి యాంటీకొలనెర్జిక్‌ మందులు ఉపయోగపడతాయి.

* కొందరికి వ్యాసోప్రెసిన్‌ మాత్రలు అవసరమవ్వచ్చు. ఇవి మూత్రం ఉత్పత్తినే తగ్గిస్తాయి కాబట్టి నిద్రలోంచి ఎక్కువసార్లు లేవటమూ తగ్గుతుంది. అయితే వీటితో వృద్ధుల్లో సోడియం మోతాదులు తగ్గే ప్రమాదముంది. చిన్నవయసువారికైతే ఎలాంటి ఇబ్బంది ఉండదు. అందువల్ల 35-40 ఏళ్ల వారిలో సమస్య మరీ ఎక్కువగా ఉంటే వీటిని ఇవ్వచ్చు.

* మూత్రం ఎక్కువగా వచ్చేలా చేసే మాత్రలు వేసుకునేవారు సమయాన్ని మార్చుకోవాల్సి ఉంటుంది. సాయంత్రం 4 లోపే మాత్రలు వేసుకుంటే పడుకునే సమయంలోపే ఎక్కువ మూత్రం వచ్చేస్తుంది. కాళ్లలోని నీరు చాలావరకు బయటకు వస్తుంది. ఒంట్లో అధికంగా నీరు ఉండదు కాబట్టి ఎక్కువసార్లు నిద్రలోంచి లేవటమూ తగ్గుతుంది. కొన్ని బీపీ మాత్రల్లో రక్తపోటును తగ్గించే, మూత్రం ఎక్కువగా వచ్చేలా చేసే మందులు రెండూ కలసి ఉంటాయి. రాత్రిమూత్రంతో బాధపడేవారు వీటిని విడివిడిగా వాడుకోవటం మంచిది. మూత్రం వచ్చేలా చేసే మందులను వీలైనంతవరకు ఉదయమే వాడుకుంటే రాత్రిపూట ఇబ్బంది ఉండదు.